Belediye Şirketleri ve Borçlanma

13/07/2005 tarih ve 25874 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 68 inci maddesi uyarınca; belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, faiz dâhil iç ve dış borç stok tutarı, en son kesinleşmiş bütçe gelirleri toplamının 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarını aşamaz. Bu miktar büyükşehir belediyeleri için bir buçuk kat olarak uygulanır.
Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanmayı ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının onayı ile yapabilir.

AÇIKLAMA:
Buna göre belediye şirketlerinin kendi karar organlarınca borçlanması mümkün olmayıp limitin altındaki iç borçlanmayı belediye meclis kararı ile, limiti aşan borçlanmayı ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığının onayı ile yapabilecektir.

Diğer taraftan 14/02/2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda şirketlerin borca batık olma durumu düzenlenmiştir.
6102 sayılı Kanun’un limited şirketleri düzenleyen bölümündeki “Sermayenin Kaybı ve Borca Batıklık” başlığı altındaki “Bildirim Yükümlülüğü” başlıklı 633 üncü maddesinde aynen; 
“Esas sermayenin kaybı ya da borca batık olma hâllerinde anonim şirketlere ilişkin ilgili hükümler kıyas yoluyla uygulanır.” denilmektedir. 
Anonim şirketlerin sermayenin kaybı, borca batık olma durumuna ilişkin “Çağrı ve Bildirim Yükümü” başlıklı 376 ncı maddesinde;
“Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşılırsa, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileştirici önlemleri sunar.
Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer. 
Şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler varsa, yönetim kurulu, aktiflerin hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de muhtemel satış fiyatları üzerinden bir ara bilanço çıkartır. Bu bilançodan aktiflerin, şirket alacaklılarının alacaklarını karşılamaya yetmediğinin anlaşılması hâlinde, yönetim kurulu, bu durumu şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesine bildirir ve şirketin iflasını ister. Meğerki iflas kararının verilmesinden önce, şirketin açığını karşılayacak ve borca batık durumunu ortadan kaldıracak tutardaki şirket borçlarının alacaklıları, alacaklarının sırasının diğer tüm alacaklıların sırasından sonraki sıraya konulmasını yazılı olarak kabul etmiş ve bu beyanın veya sözleşmenin yerindeliği, gerçekliği ve geçerliliği, yönetim kurulu tarafından iflas isteminin bildirileceği mahkemece atanan bilirkişilerce doğrulanmış olsun. Aksi hâlde mahkemeye bilirkişi incelemesi için yapılmış başvuru, iflas bildirimi olarak kabul olunur.” ifadesi yer almaktadır.

AÇIKLAMA:
Madde metninden görüleceği üzere eğer bir şirket sermayesinin en az üçte ikisini kaybederse; derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer. 

Ayrıca borca batık olma durumunun giderilemeyeceğinin anlaşılması halinde şirket yetkililerinin söz konusu durumu derhal asliye ticaret mahkemesine bildirmeleri gerekmektedir.

Sayıştay denetimlerinde belediye şirketlerinin borçluluk durumu üzerinde hassasiyetle durulmaktadır. Buna ilişkin olarak Sayıştay Denetim Raporlarında yer alan örnek mali denetim bulguları aşağıdaki gibidir:
Bulgu: 5393 Sayılı Belediye Kanunu'na Aykırı Şekilde Borçlanılması 
….. A.Ş’‟nin 2015 yılı mizanında 300 BANKA KREDİLERİ Hesabı ile ilgili yapılan inceleme neticesinde 5393 sayılı Belediye Kanunu’na aykırı borçlanma yapıldığı görülmüştür. 
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Borçlanma” başlıklı 68. maddesinin (e) bendinde; Belediyelerin sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı Belediye Meclisinin kararı ile yapabilecekleri hüküm altına alınmıştır. 
Yapılan incelemede, 2015 yılı içerisinde 300 BANKA KREDİLERİ Hesabının alacağına 167.558,32.-TL kayıt yapıldığı görülmüştür. Bu durumun, şirketin yönetim kurulu başkanının kullanması için alınan bir adet yabancı menşeli binek araç ve bir adet ticari araç alımı için, bir özel bankadan kullanılan iki adet taşıt alım kredisinden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Söz konusu işlem, yukarıda belirtilen yüzde onluk sınırlandırmaya tabi bir borçlanma olduğundan, bu borçlanmanın ….. Büyükşehir Belediye Meclisi kararı olmaksızın gerçekleştirilmesinin mevzuata aykırı olduğu mütalaa edilmektedir.
Bulgu: Mevzuata Aykırı Olarak Borçlanılması 
….. A.Ş.’nin mizanında 300 BANKA KREDİLERİ Hesabı ile ilgili yapılan inceleme neticesinde, 5393 sayılı Belediye Kanununun 68. maddesinin (e) fıkrasına aykırı borçlanma yapıldığı tespit edilmiştir. 
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Borçlanma” başlıklı 68. maddesinin (e) bendinde ‟Belediye ve bağlı kuruluşları ile bunların sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketler, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı; yüzde onunu geçen iç borçlanma için ise meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın onayı ile yapabilir” denilmektedir. 
….. A.Ş.’nin 300 BANKA KREDİLERİ Hesabı detaylı incelendiğinde 2.419.000,00.-TL tutarında BCH kredi ile 2.807.000,00.-TL tutarında nakit kredi olmak üzere 2015 yılında toplam 5.226.000,00.-TL kredi kullanıldığı belirlenmiştir. 
Yukarıda belirtilen mevzuat hükmünde her ne kadar kesinleşmiş bütçe geliri ibaresi kullanılsa da ….. A.Ş.’nin tek düzen hesap planına tabi olduğu düşünülünce kesinleşmiş bütçe geliri ibaresinden bir önceki yıl net satışlar toplamının anlaşıldığı ve 01.01.2014 - 31.12.2014 dönemine ait ….. A.Ş.’ nin net satışları toplamının 15.618.538,29.-TL olduğu belirlenmiştir. 
29176 sayılı ve 15.11.2014 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan Tebliğe göre 2014 yılı yeniden değerleme oranının %10,11 olduğu düşünüldüğünde; net satışlar toplamının yeniden değerleme oranıyla güncellenmesi neticesinde net satışlar toplamı 17.197.572,51 TL’dir. ….. A.Ş.’nin 2015 yılı borçlanma tutarı toplamının 5.226.000,00.-TL olarak gerçekleştiği düşünülünce, net satışlar toplamının %10‟nunu ( 1.719.757,51.-TL ) geçen iç borçlanma olmasına karşılık, bu borçlanma işlemleri için ….. Büyükşehir Belediye Meclisince bir karar alınmadığı ve dolayısıyla yasal zorunluluk olan İçişleri Bakanlığı’nın onayının alınmadığı tespit edilmiştir. 
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine göre ….. A.Ş.’nin 5.226.000,00.-TL tutarında iç borçlanma yapabilmesi için ….. Büyükşehir Belediye Meclisinin üye tam sayısının salt çoğunluğu ile ….. A.Ş. için iç borçlanma kararı alması ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan onay alınmasının yasal zorunluluk olduğu düşünülmektedir.
Bulgu: İlgili Mevzuata ve Belediye Meclisi Kararına Aykırı Şekilde Borçlanılması 
….. İnşaat ve Ticaret A.Ş.’nin mizanında 300 BANKA KREDİLERİ Hesabı ile ilgili yapılan inceleme neticesinde 5393 sayılı Belediye Kanunu ve ….. Büyükşehir Belediye Meclisinin kararına aykırı borçlanma yapıldığı tespit edilmiştir. 
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Borçlanma” başlıklı 68. maddesinin (e) bendinde Belediyelerin sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, en son kesinleşmiş bütçe gelirlerinin, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenecek yeniden değerleme oranıyla artırılan miktarının yılı içinde toplam yüzde onunu geçmeyen iç borçlanmayı belediye meclisinin kararı ile yapabilecekleri hüküm altına alınmıştır. 
Ayrıca buna paralel olarak alınan ….. Büyükşehir Belediye Meclisi'nin kararında da ….. İnşaat ve Ticaret A.Ş.’ye 3.300.000,00.-TL borçlanabilme yetkisi tanınmıştır. 
Şirketin 300 BANKA KREDİLERİ Hesabına 2014 yılı içerisinde 14.622.992,34.-TL borç kaydı yapıldığı görülmüştür. Bu durumun Şirketin anlaşmalı bankadan kullandığı kredinin, 2014 yılı içerisinde çeşitli tarihlerde 14.622.992,34.-TL borçlandırılıp alacaklandırılması suretiyle gerçekleştirildiği tespit edilmiş olup, söz konusu işlemlerin mezkur mevzuat ve Belediye Meclisi Kararına aykırılık teşkil ettiği mütalaa edilmektedir.